GRONINGEN - In opdracht van de politie en de Rijksrecherche heeft Bureau Beke wetenschappelijk onderzoek gedaan naar patronen, context en slachtoffers van politie-incidenten met een fatale afloop. Doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen in deze ingrijpende incidenten. Elk jaar overlijden gemiddeld tien mensen binnen de context van een politieoptreden. Hierbij gaat het om mensen die overlijden in een politiecel, na drank/drugs gebruik, na inzet van geweld door de politie of na een achtervolging.

‘Deze incidenten hebben grote impact, want achter elk overlijden zit verdriet bij partners, ouders, kinderen, vrienden en andere nabestaanden,’ zegt portefeuillehouder politiegeweld Frank Paauw. ‘Ook voor de betrokken politiemensen zijn dit ingrijpende gebeurtenissen. De politie wil altijd met zo weinig mogelijk geweld en letsel voor alle betrokkenen, gevaarlijke, dreigende en uit de hand gelopen acute situaties onder controle brengen.’ Daarom is op initiatief van de politie en de Rijksrecherche onafhankelijk onderzoek gedaan naar deze politieoptredens.

Unieke toegang tot dossiers
De Rijksrecherche heeft de 50 afgeronde onderzoeken naar incidenten met een dodelijke afloop uit de periode van 2016 tot en met 2020 geanonimiseerd beschikbaar gesteld aan Bureau Beke. ‘Het is uniek dat de Politie en de Rijksrecherche ons toegang hebben gegeven tot hun dossiers,’ zegt onderzoeker Henk Ferwerda. ‘Een dergelijk dossieronderzoek naar fatale incidenten is nog nooit eerder verricht en geeft zicht op een zeer specifieke groep slachtoffers die niet vergelijkbaar is met andere groepen slachtoffers.’

Volgens portefeuillehouder politiegeweld Frank Paauw, geeft dit rapport de nodige inzichten en legt het dilemma’s bloot. Paauw: ‘Wat vragen wij van onze mensen om te handelen in dergelijke situaties? Het gaat in veel gevallen om betrokkenen die de grip op hun leven op dat moment kwijt zijn en daarbij een groot veiligheidsrisico vormen voor zichzelf en hun directe omgeving bijvoorbeeld omdat ze op dat moment gewelddadig zijn. Wat betekent dat voor het politieoptreden en het aanwenden van geweld? Dilemma’s om met elkaar bij stil te staan.’

Verward gedrag
Wat opvalt in het onderzoek is dat er in 84 procent van de gevallen sprake was van verward gedrag en bij 82 procent van de slachtoffers multiproblematiek zoals middelengebruik, psychische, woon, relatie en/of financiële problematiek aan de orde is. Zes op de tien betrokkenen waren bekend bij de hulpverlening.

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste sterfgevallen voortkwamen door het aanwenden van geweld. Dit was het geval in 34 van de 50 onderzochte incidenten. Acht mensen kwamen om door zelfdestructief gedrag, anderen door onwelwording of een ongeval.

Onder de slachtoffers is een oververtegenwoordiging van mannen tussen de 30 en de 50 met een niet westerse migratie-achtergrond. Startpunt van het politieoptreden was in 70 procent van de gevallen een melding die door anderen werd gedaan bij de politie.

Inzicht bieden
‘Ik vind het belangrijk dat de Rijksrecherche een bijdrage heeft kunnen leveren aan de maatschappelijke behoefte om meer inzicht te krijgen in de achtergronden van de slachtoffers van politie-incidenten met een fatale afloop,’ laat algemeen directeur Arthur van Baaren van de Rijksrecherche weten. ‘Daarom hebben we onze dossiers beschikbaar gesteld aan de onderzoekers. Dit onderzoek biedt voor ons inzicht in de context waarin de Rijksrecherche onderzoek verricht en kan daardoor bijdragen aan onder andere de begeleiding van nabestaanden door onze familierechercheurs.’

‘Wij hopen dat dit onderzoek relevante inzichten biedt in de achtergrond van slachtoffers van dergelijke politie-incidenten en de omstandigheden waaronder zij overlijden’, zegt Ferwerda. ‘Deze inzichten zijn hopelijk de start voor verdere stappen richting het vroegtijdig signaleren en voor alle betrokkenen veilig afhandelen van deze ingrijpende incidenten.’

Hulpverlening betrekken
Met de uitkomsten van het onderzoek wil de politie aan de slag om de hulpverlening, voorafgaand aan en tijdens inzet bij een incident, beter te betrekken. Ook kan informatie voorafgaand aan politieoptreden beter worden benut en wil de politie investeren in trainingen van politiemedewerkers in goede omgang met mensen met verward gedrag. In het regeerakkoord is accent gelegd op de samenwerking tussen politie en de geestelijke gezondheidszorg. Wat helpt is een integrale aanpak, meer beveiligde bedden en betere doorstroom naar bijvoorbeeld beschermd wonen.